पंजशेर घाटी काय आहे ?

अफगाणिस्तानचा लढवय्या प्रांत : आणि नॅशनल हिरो अहमद शाह मसूद ची स्टोरी

टीम : ईगल आय मिडिया

15 ऑगस्ट रोजी न लढताच अफगाणी फौजांनी तालिबानच्या हाती सत्ता दिली, राष्ट्राध्यक्ष गणी पळून गेले. तालिबानच्या त्या काबुल फतेह ची जगभरात चर्चा सुरू असतानाच आता अधिक चर्चा सुरू आहे ती म्हणजे अभेद्य राहिलेल्या पंजशेर प्रांतांची. कसा आहे हा प्रांत ? काय आहे याच्या अभेद्य राहण्याची प्रेरणा ? तालिबान ला खरेच पुन्हा आव्हान देऊ शकतो का पंजशेर ? अफगाणिस्तानच्या लढवय्या प्रांतांची सविस्तर स्टोरी वाचा.

पंजशीर व्हॅली पंजशेर किंवा पंजशेर देखील म्हटले जाते आहे. पश्तू दरी किंवा उर्दू मध्ये दरे-ये पंजूर असे म्हटले जाते. पंजशीर चा शब्दशः अर्थ पाच सिंहांचे खोरे असा आहे. अफगाणिस्तान ची राजधानी काबुलच्या उत्तरेस 150 किलोमीटर (93 मैल) उत्तर-मध्य अफगाणिस्तानातील हे एक खोरे आहे. हिंदूकुश पर्वत रांगेलगत असलेले खोरे पंजशीर नदीने विभागलेले आहे. अफगाणिस्तानमध्ये सर्वात मोठ्या असलेल्या ताजिका समूहाच्या लोकांची 1 लाखांहून अधिक लोकसंख्या या प्रांतात आहे.

पंजशीर खोऱ्यात पन्ना खाणीचे प्रमुख केंद्र बनण्याची क्षमता आहे. इसवी सना च्या पहिल्या शतकाच्या सुरुवातीला, प्लिनी द एल्डरने या प्रदेशातील रत्नांचा उल्लेख केला होता. मध्ययुगात, पंजशीर त्याच्या चांदीच्या खाणीसाठी प्रसिद्ध होते, अफगाणिस्तानातील अमेरिकेने केलेल्या पुनर्बांधणीच्या प्रयत्नांमुळे पंजशेर घाटीत नवीन आधुनिक रस्ते आणि नवीन रेडिओ टॉवरच्या बांधणीसह खोऱ्यात विकासाची भरभराट केली. अफगाणिस्तानातील सर्वात सुरक्षित, सर्वात विकसित प्रांत म्हणून पंजशेर घटीचा उल्लेख केला जातो.

याच घाटीतील अहमदशाह मसूद आहे राष्ट्रीय हिरो

1980 ते 1985 च्या काळात सोव्हिएत -अफगाण युद्ध दरम्यान मुजाहिदीन विरुद्ध लोकशाही प्रजासत्ताक अफगाणिस्तान आणि सोव्हिएत यांच्यात लढलेल्या पंजशेर हे सोव्हिएत फौजांचे हल्ल्यांचे हे लक्ष्य होते. तेव्हा स्थानिक कमांडर अहमद शाह मसूदने पंजशेर घाटीला सोव्हिएत फौजांपासून यशस्वीरित्या बचाव केला. 1996-2001 च्या अफगाण गृहयुद्धात तालिबान आणि मसूदच्या नेतृत्वाखाली नॉर्दर्न अलायन्स ( उत्तर अफगाणिस्तान मधील प्रांतांची संयुक्त आघाडी) यांच्यात पुन्हा एकदा पंजशेर घाटीने पुन्हा लढाई पाहिली. मात्र मसूदच्या नेतृत्वाखाली तालिबानचा यशस्वी मुकाबला केला. त्यामुळे पंजशेर घाटीत अहमद शाह मसूद हिरो मानला जाऊ लागला. त्याला “पंजशेर चा सिंह” मानले जाऊ लागले. आजही घाटीत जागोजागी अहमद शाह मसूदचे फोटो आणि बॅनर, छोटी-मोठी स्मारके दिसून येतात.

तालिबानला सत्तेवरून हटवल्या नंतर तत्कालीन राष्ट्राध्यक्ष हमीद करझई यांच्या आदेशाने मसूदला मरणोत्तर “राष्ट्रीय हिरो” असे गौरविण्यात आले. मसूदच्या मृत्यूची तारीख, 9 सप्टेंबर, हा राष्ट्रीय सुट्टी म्हणून साजरा केला जातो ज्याला “मसूद दिवस” ​​म्हणून ओळखले जाते. त्याचे अनुयायी त्याला आमेर साहिब-ए-शाहिद “आमचे शहीद कमांडर” असे म्हणतात. 20 व्या शतकातील सर्वात मोठा गनिमी नेता म्हणून मसूदचे वर्णन केले गेले आहे. त्याची तुलना जोसेफ टिटो, हो ची मिन्ह आणि चे ग्वेरा यांच्याशी केली गेली. त्याने सोव्हिएत आणि नंतर तालिबानच्या ताब्यातून त्याच्या स्थानिक पंजशीर व्हॅलीचा वारंवार बचाव करण्यात यश मिळवले. त्याला पंजशीर चा सिंह म्हटले जाते.

9 सप्टेंबर 2001 रोजी अल्-कायदा आणि तालिबानच्या आत्मघातकी पथकाने घडवून आणलेल्या बॉम्बस्फोटात मसूदची हत्या करण्यात आली. आणि त्यानंतर दोन दिवसांनी 11 सप्टेंबरचे हल्ले अमेरिकेत झाले, ज्यामुळे शेवटी उत्तर अटलांटिक करार संघटनेने अफगाणिस्तानवर आक्रमण केले. यावेळी मसूदच्या सैन्याने मोठी मदत केली आणि डिसेंबर 2001 मध्ये तालिबानला सत्तेवरून हाकलून देत दोन महिन्यांच्या युद्धात उत्तर आघाडी(पंजशेर )ने विजय मिळवला.

मागील 20 वर्षात झालेल्या सर्व सरकारच्या काळात पंजशीर व्हॅली हा अफगाणिस्तानच्या सर्वात सुरक्षित प्रदेशांपैकी एक मानला जात होता. आणि 15 ऑगस्ट 2021 रोजी अफगाणिस्तान पूर्णवेळ तालिबान्यांनी जिंकलेले असताना पंजशीर खोऱ्यात त्यांना अजूनही पाऊल टाकता आलेले नाही. अहमद शाह मसूदचा मुलगा आणि अहमद मसूद याने उत्तरीय प्रांतांची आघाडी करण्यासाठी पुढाकार घेतला. पंजशीर प्रांत हा अफगाणिस्तानमध्ये सोव्हिएत फौजांशी लढून अजिंक्य राहिला होता आणि आता तालिबानचाही प्रतिकार करण्याकामी तो मुख्य गड असल्याचे सिद्ध झाले आहे.